Wat is BPDCN?
BPDCN staat voor blastic plasmacytoid dendritic cell neoplasm. Het is een uiterst zeldzame, agressieve hematologische maligniteit die meestal begint met paarse/violaceuze huidafwijkingen en zich kan uitbreiden naar beenmerg, bloed, lymfeklieren en soms het centrale zenuwstelsel (CZS). De ziekte treft vooral mannen rond de 60–70 jaar, maar kan op elke leeftijd voorkomen. Door het wisselende beeld wordt BPDCN regelmatig in eerste instantie gemist of verward met andere aandoeningen. NCBIPubMed 

het is dan ook verstandig om je preventief te laten checken met een body scan op bloedwaardes daar deze vorm van Kanker vaak hier als eerste gezien wordt met een te kort aan witte bloedcellen.

Waarom is BPDCN zo uniek?

• Oorsprong uit pDC-cellen: BPDCN ontstaat uit plasmacytoïde dendritische cellen—een zeldzaam immuunceltype dat normaal interferon produceert bij virusinfecties. Dit maakt het biologisch anders dan “klassieke” AML/ALL-varianten. Nature

• Kenmerkende merkers: Tumorcellen zijn bijna altijd CD123-hoog en doorgaans positief voor CD4, CD56, HLA-DR, TCL1 en vooral TCF4. De combinatie TCF4 + CD123 is diagnostisch zeer behulpzaam. PMCPubMed

• CZS-neiging: BPDCN heeft een bovengemiddelde neiging om het centrale zenuwstelsel binnen te dringen; daarom adviseren richtlijnen vroegtijdige CZS-screening en profylaxe (lumbaalpunctie + intrathecale chemo). PMCASH PublicationsNature

• Genetische signatuur: Veelvoorkomende veranderingen betreffen epigenetische genen (o.a. TET2, ASXL1) en soms TP53 of MYC/MYB-herschikkingen—meer verwant aan myeloïde ziekten dan aan lymfoïde leukemieën. PMCMDPIASH Publications

Tagraxofusp (Elzonris): gericht op CD123 en wél (EU/VS) goedgekeurd

Wat is het?
Tagraxofusp is een CD123-gerichte fusie-therapie (IL-3 gekoppeld aan een getrimde difterietoxine). Het bindt aan CD123 op BPDCN-cellen, wordt opgenomen en doodt die cellen van binnenuit. Het is het eerste goedgekeurde CD123-gerichte medicijn voor BPDCN. PubMed

Regelstatus (belangrijk onderscheid!)

• Verenigde Staten: door de FDA goedgekeurd sinds 26 december 2018 voor volwassenen én kinderen ≥2 jaar. Het middel draagt een boxed warning voor capillary leak syndrome (CLS). U.S. Food and Drug AdministrationFDA Access Data

• Europese Unie/EMA: door de EMA/Europese Commissie goedgekeurd in januari 2021 als monotherapie in de eerstelijn bij volwassen BPDCN-patiënten (weesgeneesmiddel). European Medicines Agency (EMA)menarini-com-enEuropean Commission

Cruciaal verschil: EMA-goedkeuring ≠ automatische vergoeding/levering in elk EU-land. Ná EMA-toestemming bepalen lidstaten zélf vergoeding en inzet in het zorgstelsel (prijsafspraken, gepast-gebruik-criteria). Dat proces kost tijd en kan per land tot andere uitkomsten leiden. PMC

Als het is goedgekeurd, waarom wordt tagraxofusp dan tóch vaak níet gebruikt?

Veel patiënten (en artsen) lopen in de praktijk tegen drempels aan. De belangrijkste redenen:

1) Vergoeding en toegang verschillen per land (en per ziekenhuis)

In Europa is tagraxofusp weliswaar toegelaten, maar vergoedingsbesluiten zijn nationaal. Zo kon het Britse NICE geen aanbeveling doen omdat de fabrikant destijds geen volledig dossier indiende; daardoor is het niet routinematig beschikbaar op de NHS, ondanks EU-goedkeuring. Zulke beslissingen beïnvloeden ook hoe ziekenhuizen er in de praktijk mee omgaan. NICELeukaemia Care

In Nederland geldt dat dure intramurale middelen vaak eerst in de zogenaamde pakketsluis komen: tijdelijk géén basispakket-vergoeding tot er prijs- en gepast-gebruik-afspraken zijn gemaakt. Daardoor kan toegang maanden tot jaren vertraagd of beperkt zijn. Of een middel uiteindelijk (tijdelijk) wordt vergoed, hangt af van advies van het Zorginstituut Nederland en onderhandeling door VWS met de fabrikant. Zorginstituut NederlandOfficiële Bekendmakingen

Gevolg in de spreekkamer: zelfs met EMA-toelating kan een ziekenhuis het middel niet voorschrijven of toedienen als er (nog) geen vergoedingsafspraak of interne bekostiging is. Dat is een systeemvraag, geen puur medisch besluit. (Algemene uitleg sluis/beleid.) Zorginstituut Nederland

2) Veiligheid en logistiek: CLS-risico en strakke monitoring

Tagraxofusp heeft een bekende, potentieel levensbedreigende bijwerking: Capillary Leak Syndrome (CLS). Behandeling vereist strikte selectie, premedicatie, frequente labcontroles (albumine, lever-/nierfuncties) en klinische monitoring, bij voorkeur in centra met ervaring. Ziekenhuizen zonder infrastructuur/protocollen of zonder financiering voor deze zorg kunnen terughoudend zijn. FDA Access DataEuropean Commission

3) Alternatieve strategie: ALL-achtige chemo + CZS-profylaxe en vroegtijdige transplantatie

Richtlijnen en expertconsensus benadrukken ALL-gebaseerde schema’s met CZS-profylaxe, zo mogelijk gevolgd door allo-stamceltransplantatie in eerste remissie (CR1). In sommige centra krijgt deze route de voorkeur als tagraxofusp niet beschikbaar is, risicovol wordt geacht, of logistiek/financieel niet haalbaar is. PMCASH Publications

4) “Zelf aanschaffen” helpt zelden

Ook als een patiënt bereid is een (deel van) de medicijnkosten zelf te betalen, kan een ziekenhuis toediening weigeren. Redenen zijn o.a.:

• Aansprakelijkheid en kwaliteitsketen (GMP-levering, koude-keten, traceerbaarheid).

• Geen DBC/bekostiging voor toediening/ligdagen/lab/IC-zorg die bij dit middel horen.

• Interne formulary-regels en landelijke afspraken over gepast gebruik.
  Kortom: zonder contractering en interne toestemming kan een hospitaal het praktisch en juridisch niet faciliteren. (Dit volgt uit hoe intramurale dure geneesmiddelen en de sluis/vergoedingsregels in NL werken, niet uit een gebrek aan wil bij artsen.) Farmacotherapeutisch KompasZorginstituut Nederland

Maar… werkt tagraxofusp wel?

Ja—bij geschikte patiënten kan tagraxofusp hoge responspercentages geven en patiënten naar transplantatie “bruggen”. In studies en praktijkdata (o.a. real-world Europese Named Patient-programma’s) worden complete remissies gezien; tegelijk blijft waakzaamheid voor CLS en andere toxiciteit essentieel. ascopubs.orgASH PublicationsSpringerLink

Wat betekent dit concreet voor een patiënt in Nederland?

1. EMA-toelating ≠ recht op vergoeding: elk land beslist zelf over bekostiging; in landen als het VK leidde dit (vooralsnog) tot geen routine-toegang. In NL kan de pakketsluis of afwezige afspraken toegang beperken, ook al is het middel in de EU goedgekeurd. NICEZorginstituut Nederland

2. Centra met expertise: gezien CZS-risico’s en CLS-bewaking wordt behandeling idealiter gecentraliseerd. Als jouw centrum geen toegang biedt, kan overplaatsing naar een gespecialiseerd centrum besproken worden. (Algemene praktijk bij zeldzame hemato-oncologie.) dana-farber.org

3. Zelf bekostigen = niet hetzelfde als “toegang hebben”: toediening, monitoring en aansprakelijkheid blijven bottlenecks zonder formele afspraken. Farmacotherapeutisch KompasZorginstituut Nederland

4. Alternatieven blijven bestaan: ALL-achtige schema’s met CZS-profylaxe en, waar mogelijk, allo-SCT in CR1 blijven belangrijke opties wanneer tagraxofusp niet haalbaar is. PMCASH Publications

Samengevat

• Uniek aan BPDCN: zeldzaam, pDC-oorsprong, CD123-hoog en TCF4-positief, sterke CZS-tropisme en een mutatielandschap dat lijkt op myeloïde ziekten. PMCNatureASH Publications

• Tagraxofusp is FDA- (2018) en EMA-goedgekeurd (2021), met bewezen activiteit, maar met CLS-risico en intensieve monitoring. U.S. Food and Drug AdministrationEuropean Medicines Agency (EMA)FDA Access Data

• Waarom toch vaak niet gebruikt/afgewezen? Door nationale vergoedingstrajecten, ziekenhuiskaders, veiligheid/logistiek en voorkeur voor alternatieve paden (ALL-schema + CZS-profylaxe + vroege allo-SCT) wanneer toegang of bekostiging ontbreekt. Ook zelf betalen omzeilt die zorg- en aansprakelijkheidskaders doorgaans niet. PMCNICEZorginstituut Nederland

Let op: dit blog is informatief en geen vervanging voor medisch advies. Als je (of een naaste) met BPDCN te maken hebt, bespreek dan altijd met je hemato-oncoloog: